Ze wstępu Autora: Nie piszę bynajmniej historycznych szkiców o Rosji, ani Carskiej, ani Sowieckiej. Podaję tylko szereg rysów i cieniów z życia i psychologii tego narodu, a mianowicie takich, które pozostawały poza kulisami rzeczywistości. Tymczasem rzucają one promień światła na duszę narodu i dają plan myślenia o nim. Jestem przekonany, że cywilizowana ludzkość będzie zmuszona iść do Rosji nie z handlowymi misjami i swoją walutą, lecz z krzyżem, nauką i wolą, zmuszającą do pracy ten naród, który stracił rozum, honor i ojczyznę. Jest to ciężki obowiązek ludzkości, lecz trudno! - ominąć go nie uda się. Myślę więc, że moje szkice "Cień ponurego Wschodu" pomogą w pewnym stopniu w wykonaniu tego obowiązku. Naród rosyjski historycznie i fizjologicznie jest zbliżony do narodów Wschodu, lecz przyjął od nich najbardziej ponure i zbrodnicze cechy. Jasne strony psychologii i moralności wschodnich ludów są obce Rosjanom, gdyż wymagają hartu i wzniosłości ducha.

Obok "Lenina" najsłynniejsza książka F. A. Ossendowskiego. Autor przemierza syberyjskie lasy, następnie zaś Azję Centralną, usiłując przedostać się do portów, z których mógłby odpłynąć do Polski. Ścigany na każdym kroku przez bolszewików i ich agentów nawiązuje współpracę z mongolskim chanem Romanem von Ungern-Sternbergiem, który jako "Krwawy Baron" na czele Azjatyckiej Dywizji Konnej bezlitośnie zwalcza komunizm.

W karpackim lesie, na Huculszczyźnie, o którym miejscowi powtarzają wiele mrocznych pogłosek, poznają i zakochują się w sobie Polak i Hucułka. Ich miłość nie rozwija się jednak harmonijnie, a na przeszkodzie stają marzenia mężczyzny Otrzymawszy powołanie do wojska wyjeżdża do tętniącej życiem towarzyskim Warszawy dwudziestolecia międzywojennego, gdzie swoją uwagę skupia na służbie i pannie Stefani. Cały czas jednak w jego sercu odzywa się myśl o pozostawionej w górach ukochanej, której przyobiecał ożenek. W końcu musi podjąć decyzję dotyczącą życia uczuciowego oraz stawić czoła żołnierskim przeciwnościom.