Żeromski, przedstawiając losy Cezarego Baryki, pokazał bezmiar idealizacji i oczekiwań wobec niepodległej oraz brutalnej rzeczywistości nędzy, nierówności społecznej, nadętego frazesu politycznego, ideowego zagubienia. Widział zagrożenie zarówno w egoizmie społecznym, jak i w komunizmie, z jego - tak zatrwżająco atrakcyjnym dla młodzieży - marzeniem o powszechnym szczęściu i jedynej prawdzie.